Jesteśmy różni, ale tak samo ważni, czyli tolerancja w przedszkolu i żłobku
Podczas przypadkowych sytuacji lub pod wpływem pytań zadawanych przez nasze ciekawe dzieci, zastanawiamy się pewnie często jak wytłumaczyć i pomóc zrozumieć dzieciom czym jest tolerancja? Jak odpowiedzialnie, w prostej terminologii i w sposób zrozumiały dla naszego dziecka wytłumaczyć, że czasem pochodzimy z różnych kultur oraz mamy różne zainteresowania ale tak naprawdę jesteśmy tak samo ważni i nasze potrzeby są tak samo istotne?
Tolerancja, z łacińskiego tolerantia: znoszenie, cierpliwość i wytrwałość, jest pojęciem oznaczającym akceptację i poszanowanie innych ludzi, ich przekonań, wartości, kultury, wyglądu lub zachowań pomimo różnic, które nas dzielą. Jest to umiejętność szanowania innych ludzi i okazywania wyrozumiałości wobec różnorodności społecznej, kulturowej, religijnej, etnicznej, czy innych różnic, które mogą istnieć między ludźmi.
Rówieśnicy w żłobku i przedszkolu
Dzieci rozpoczynające swoją przygodę ze żłobkiem a potem przedszkolem, poznają swoich rówieśników, czasem z różnych kręgów kulturowych w różnorodnych okolicznościach. Umiejętność funkcjonowania w grupie rówieśniczej to istotna zdolność, którą dziecko nabywa wraz z rozpoczęciem pobytu poza domem. Jest to jedna z kluczowych kompetencji, za której rozwój w dużej mierze odpowiedzialne jest otoczenie dziecka: rodzice i placówki wychowania.
Dlatego tak ważnym jest aby ułatwić dzieciom proces socjalizacji z grupą. Naszym zadaniem jako rodziców oraz wychowawców jest uwrażliwienie dzieci na to, że wszyscy możemy być inni. W naszych żłobkach i przedszkolach spotykają się dzieci, których rodzice pochodzą z różnych miejsc na świecie. Dlatego tak ważnym dla nas jako wychowawców jest uwrażliwianie dzieci i pomaganie im zrozumieć, że ktoś może mieć inny kolor skóry, posługuje się innym językiem, pochodzi często z innego miejsca na świecie, co sprawia, że otaczający nasz świat jest tak fascynujący i różnorodny.
Podczas codziennych zajęć oraz różnorodnych okazji, takich jak święta, wydarzenia, czy światowe dni, staramy się rozmawiać z dziećmi i tłumaczyć im to, czego nie zawsze są w stanie zrozumieć. Jako placówka otwarta na nowe kultury, korzystająca z doświadczenia naszej kadry, która pracowała w Wielkiej Brytanii i Irlandii, organizujemy plan zajęć tak, aby uwzględniał potrzeby i aspekty kulturowe wszystkich dzieci w grupie. Przybliżamy dzieciom kultury różnych krajów oraz obyczaje. Jeśli w naszym przedszkolu czy żłobku są dzieci, które obchodzą konkretne święta, staramy się je włączyć do planu zajęć. Ponadto, zawsze rozmawiamy również z rodzicami dzieci i gromadzimy informacje, które pomagają nam zrozumieć dziecko, jego zaplecze kulturowe oraz pewne zachowania w zaistniałych sytuacjach.
Nadto, istotne jest również pomaganie dzieciom zrozumieć inność ze względu na ich specjalne potrzeby edukacyjne czy niepełnosprawności. Podążając za nurtem pedagogiki inkludującej, coraz częściej i w miarę możliwości dzieci z specyficznymi potrzebami uczęszczają do zwykłych placówek. Warto pamiętać zarówno na poziomie rodzica, jak i nauczyciela czy wychowawcy, że dbanie o zrozumienie dziecka i akceptowanie, że nie wszyscy muszą być tacy sami, jest istotne.
Tolerancja w domu.
Budowanie zachowań tolerancyjnych u dzieci w wieku przedszkolnym jest istotnym zadaniem rodziców i placówek wychowania przedszkolnego. Dzieci w sposób naturalny kopiują zachowania i przekonania rodziców, dlatego tak ważny jest odpowiednie formułowanie opinii, wypowiadanie się w towarzystwie dzieci w sposób odpowiedzialny z uwaga na budowanie pozytywnych postaw i przekonań.
Oto kilka sposobów, jak rodzice mogą wpływać na kształtowanie tolerancji u swoich małych dzieci a w dłuższej perspektywie uczucia empatii (o którym szerzej troszkę niżej):
Wzorowanie tolerancyjnego zachowania:
Rodzice powinni być wzorem dla swoich dzieci, prezentując postawę szacunku i akceptacji wobec innych osób, niezależnie od ich różnic. Można rozmawiać z dziećmi o tym, że każdy człowiek jest inny i to, co nas różni, jest czymś wartościowym.
Edukacja kulturowa:
Rodzice mogą wprowadzać swoje dzieci w różnorodność kultur, tradycji i obyczajów, zarówno poprzez rozmowy, jak i poprzez czytanie książek, oglądanie filmów czy odwiedzanie miejsc o różnorodnym charakterze kulturowym, festiwali, świątyń, etc. Można również uczestniczyć w lokalnych wydarzeniach kulturalnych, aby dzieci mogły doświadczać różnorodności świata.
Zwracanie uwagi na język i słowa:
Rodzice powinni uważać na słowa, które używają wobec innych osób, szczególnie w odniesieniu do osób o innych kulturach, wyglądzie czy wyznaniu. Ważne jest, aby unikać obraźliwych komentarzy czy stereotypów, które mogą wpływać na formowanie postaw dziecka.
Wspieranie dialogu:
Rodzice powinni zachęcać swoje dzieci do otwartego dialogu i komunikacji, zarówno z nimi, jak i z innymi dziećmi. Można rozmawiać o różnicach, zadawać pytania, a także słuchać uważnie, co mówią dzieci, aby wspierać ich zrozumienie innych perspektyw.
Eliminowanie uprzedzeń:
Rodzice powinni być świadomi swoich własnych uprzedzeń i starać się ich unikać wobec innych osób. Ważne jest, aby nie przekazywać dzieciom stereotypów czy negatywnych opinii na temat innych grup ludzi, a zamiast tego promować otwartość i akceptację.
Rozwijanie umiejętności rozwiązywania konfliktów:
Rodzice mogą uczyć swoje dzieci, jak rozwiązywać konflikty w sposób konstruktywny, szanujący innych ludzi i ich różnice. Można uczyć dzieci, że konflikty są naturalną częścią życia, ale można je rozwiązywać w sposób pokojowy i szanujący innych. Można też uczestniczyć w grach i zabawach, które promują rozwiązywanie konfliktów w sposób pozytywny. Kształtowanie pozytywnej tożsamości:
Rodzice mogą pomagać swoim dzieciom w rozwijaniu pozytywnej tożsamości, która uwzględnia zarówno ich własne korzenie, jak i szanuje i akceptuje korzenie innych osób. Ważne jest, aby pomagać dzieciom w rozumieniu, że różnice kulturowe i etniczne są częścią bogactwa świata, a nie powodem do dzielenia się.
Reagowanie na sytuacje nietolerancji:
Rodzice powinni reagować na sytuacje nietolerancji, które mogą się pojawić w życiu codziennym ich dzieci. Mogą to być sytuacje, w których dzieci spotykają się z dyskryminacją, nieodpowiednim traktowaniem lub uprzedzeniami wobec siebie lub innych osób. Rodzice powinni stanowczo wyrażać swoje niezadowolenie wobec takich zachowań i tłumaczyć swoim dzieciom, dlaczego są one niewłaściwe.
Tolerancja w żłobku i przedszkolu.
Dzieci są wspaniałymi obserwatorami i wszystko co widzą zapisują w swojej pamięci i umiejętnościach. Dlatego pragnąc aby nasi wychowankowie byli ludźmi wrażliwymi, umieli odpowiadać na potrzeby innych, kształtujemy tolerancje u dzieci z naszych placówek w sposób praktyczny podczas zajęć.
Praca w grupie:
Zapraszamy dzieci do tego aby wszystkie razem usiadły w kółku i inicjujemy rozmowę o tym co mamy wspólnego i tym, co nas różni. Podkreślamy głównie te cechy, które są wspólne, ponieważ pomaga to w procesie integrowania się dzieci ze sobą. Podkreślając różnice, kładziemy nacisk na indywidualność każdego dziecka, mając na uwadze wartościowe i pozytywne cechy, które nas wyróżniają.
Kolejnym ważnym elementem jest dobór pomocy naukowych, szczególnie książek i bajek. Bajki i baśnie:
Kryją w sobie wielki potencjał, ponieważ za pomocą paraboli czy metafory dzieci są w stanie przyswoić generalne prawdy o ludziach i otaczającym świecie, przy okazji mogąc się identyfikować z poszczególnymi bohaterami opowieści.
Weźmy np. bajkę o brzydkim kaczątku czyli ugly duckling. Ze względu na swoją odmienność, kaczątko zostało odrzucone przez najbliższe mu istoty i musiało szukać swojego miejsca w świecie. Przy pomocy tej bajki kształtujemy u dzieci empatię i zrozumienie odmienności a przede wszystkim jego akceptację, uwrażliwiając dzieci na osoby np. ze specjalnymi potrzebami.
Moderowane zajęcia tematyczne:
Planujemy też zajęcia, podczas których możemy poznawać, różne cechy ludzi, warto stosować tutaj filmy edukacyjne, karty obrazkowe a nawet zdjęcia dzieci uczęszczających do przedszkola czy żłobka z rodziną. Będzie to wspaniałym punktem wyjścia do rozmowy ale również rozwijania umiejętności społecznych dzieci w zakresie tolerancji. Warto podkreślać podczas takich zajęć, że możemy mieć taką czy inną cechę i nie powinno to stanowić powodu do wstydu ani do wyśmiewania.
Dwujęzyczność:
Pamiętajmy, że edukacja to nie tylko wpływ na dziecko ale również na jego najbliższe otoczenie. Dbamy o to, aby dzieci posługujące się drugim językiem innym niż polski miało poczucie komfortu i bezpieczeństwa. Pytamy rodziców o podstawowe słowa w ich języku, jeżeli jest to język inny niż angielski czy polski.
Codziennie rano witamy się z dziećmi używając nie tylko języka polskiego ale również angielskiego i obecnie ukraińskiego. Dodatkowo dzieci, które nie zawsze na początku pobytu w placówce dobrze rozumieją to co mówimy, mają zapewnione alternatywne metody komunikacji takie jak: piktogramy, mowa ciała i gesty. Dzięki temu dziecko nie czuje się wykluczone, szybciej się adaptuje i przyswaja słownictwo oraz zwroty potrzebne do porozumienia się z nauczycielem czy grupą rówieśniczą. Pozostałe dzieci uczą się, że świat jest różnorodny i nie powinniśmy nikogo odrzucać tylko dlatego, że go nie rozumiemy.
Tolerancja i granice.
Kształtując wrażliwość i ucząc tolerancji u naszych dzieci, ważne jest pamiętać o tym, że bezwzględna tolerancja nie jest ani możliwa, ani wskazana. Dzieci powinny zrozumieć, że istnieją pewne rzeczy, które nie powinny być akceptowane, i że granice należy stawiać. Musimy tłumaczyć naszym dzieciom, że agresja, przemoc czy szantaż są niedopuszczalne. Zachowania, które mogą nas skrzywdzić, urazić lub narazić na niebezpieczeństwo, nie powinny być tolerowane a w szczególności zachowania nieakceptowane społecznie.
W naszych żłobkach i przedszkolach naturalnie promujemy tolerancję, ponieważ codziennie mierzymy się z różnymi wyzwaniami, wynikającymi z różnych potrzeb edukacyjnych naszych dzieci, różnorodnego tła kulturowego i różnych języków, którymi się posługują. Nasze dzieci w naturalny sposób uczą się być wrażliwymi na potrzeby innych i rozumieją, że różnice są naturalne. Dzięki temu poszerzają swoje horyzonty i mają otwarty umysł wobec kolorowej różnorodności świata.
Tolerancja a empatia.
Empatia i tolerancja są ze sobą ściśle powiązane. Empatia to zdolność do rozumienia i współodczuwania uczuć innych ludzi, wykazując zrozumienie, troskę i akceptację ich doświadczeń. Tolerancja to zaś umiejętność akceptowania różnic między ludźmi, włączając w to różnice w przekonaniach, wartościach, kulturze, pochodzeniu, etc. Można się zgodzić, że empatia jest narzędziem, które pomaga w kształtowaniu tolerancji. A Jak pomóc zrozumieć to dzieciom? W naszych żłobka i przedszkolach stosujemy następujące sposoby, do których zachęcamy również rodziców.
Uczymy rozumienia, że empatia to zdolność do rozumienia, jak się czuje inna osoba, zachęcamy dzieci do wczucia się w emocje i odczucia innej osoby. Można do tego użyć przykładu, np. jeśli widzisz, że brat lub siostra, kolega z przedszkola, jest smutny, możesz go pocieszyć, przytulić go i powiedzieć, że rozumiesz, że jest smutny.
Tłumaczymy dzieciom, że ludzie są różni i mają różne przekonania, wartości, zainteresowania i wygląd, i że jest to normalne.
Najważniejsze jednak jest to, aby tłumaczyć i pokazywać dzieciom, że empatia pomaga nam być pomocnymi i pomaga być wsparciem dla innych ludzi. Tutaj można wskazać dziecku, że ktoś ma trudności w nauce lub w zabawie, a ono może go pocieszyć i pomóc mu, pokazując, jak to zrobić.
Podkreślenie, że empatia jest narzędziem, które pozwala na zrozumienie i akceptację innych ludzi, może pomóc dziecku zrozumieć, jak empatia jest powiązana z tolerancją. Można też użyć prostych przykładów z codziennego życia, aby lepiej zobrazować te pojęcia. Ważne jest, aby tłumaczyć te koncepcje w sposób odpowiedni do wieku dziecka i dostosowany do jego poziomu rozwoju.
Comments