Dzieci ze specjalnymi potrzebami w wieku przedszkolnym. Jak rozmawiać o tym w gronie najbliższych?
- Admin
- 21 lip
- 6 minut(y) czytania
Wczesna diagnoza trudności rozwojowych u dziecka to dla rodziców wyzwanie, ale również szansa na adekwatne wsparcie. Ten wpis powstał, by pomóc rodzicom dzieci w wieku żłobkowym i przedszkolnym, u których to dzieci rodzice zaobserwowali lub pojawiły się specjalne potrzeby rozwojowe. Jak przejść przez etap rozpoznania i rozmów z bliskimi w sposób empatyczny oraz niedyskryminujący aby nie stygmatyzować a przede wszystkim wpierać i pomagać.
Znaczenie wczesnej diagnozy
Wczesne rozpoznanie trudności rozwojowych – zarówno w żłobku, jak i przedszkolu – ma kluczowe znaczenie dla efektywnego wspierania dziecka. Badania jednoznacznie wskazują, że im wcześniej dziecko i rodzic otrzymają wsparcie, tym większe są szanse na wyrównanie szans rozwojowych i poprawę funkcjonowania dziecka w grupie. Profesjonaliści, tacy jak psychologowie i pedagodzy specjalni, zalecają regularne screeningi oraz współpracę między rodzicami a placówkami edukacyjnymi, a także specjalistycznymi poradniami.
Najczęściej obserwowane niepokojące objawy - na co powinnismy zwrócić uwagę:
• Trudności w komunikacji i nawiązywaniu kontaktów przez dzieci
• Problemy z adaptacją w grupie rówieśniczej
• Częste i niesprowokowane zachowania skrajnie impulsywne lub wycofane
• Ograniczony zakres zainteresowań lub aktywności do kilku wybranych
• Reakcje nad- lub pod wrażliwe na bodźce zewnętrzne
W przypadku zauważenia niepokojących sygnałów warto porozmawiać z wychowawcą i skonsultować się ze specjalistą: psychologiem dziecięcym lub pedagogiem specjalnym. Wczesna interwencja może zahamować narastanie problemów i wyposażyć dziecko oraz rodziców w skuteczne strategie działania.
Nie ma nic niewłaściwego w szukaniu pomocy dla swojego dziecka, nawet jeżeli obawy okażą się niezasadne.
Często jednak zdarza się, że zamiast szukać pomocy u specjalistów, rodzice, zwłaszcza ci, którzy po raz pierwszy spotykają się z takim problemem, wolą szukać wsparcia w rodzinie u osób starszych, ich zdaniem bardziej doświadczonych w wychowaniu dzieci. U części społeczeństwa dominuje przekonanie o tym, że chęć szukania pomocy u specjalistów to coś gorszej jakości, etykietowanie i z góry marginalizowane. Zwłaszcza w mniejszych miejscowościach, gdzie praktycznie wszyscy się znają.
Do tego dochodzą problemy ze znalezieniem specjalistów i wykwalifikowanych pedagogów, którzy bedą w stanie odpowiednio dziecko zdiagnozować, pokierować rodziców a przede wszystkim zapewnić wsparcie i ukierunkowana terapię.
Jakie kroki podjąć aby dziecko zdiagnozować?
Przede wszystkim podstawą do zgłoszenia do poradni jest diagnoza. Diagnozę, czyli informacje od wychowawców, opinię nauczyciela i pedagoga specjalnego z przedszkola lub żłobka, wraz z istniejącą dokumentację medyczną, rodzic lub prawny opiekun dziecka składa jako pisemny wniosek o wydanie opinii dotyczącej konkretnego problemu lub potrzeby dziecka do lokalnej poradni psychologiczno - pedagogicznej. Wniosek można złożyć osobiście, mailowo lub elektronicznie (np. przez ePUAP - jeśli poradnia to umożliwia).
Wniosek powinien zawierać krótkie uzasadnienie zgłaszanego problemu.
Po złożeniu wniosku poradnia kontaktuje się z rodzicem i wyznacza terminy spotkań diagnostycznych. W ramach diagnozy zazwyczaj odbywa się kilka spotkań z psychologiem, pedagogiem, w razie potrzeby logopedą. Wywiad przeprowadzany jest zarówno z rodzicem, jak i dzieckiem.
Diagnoza może wymagać wykonania dodatkowych badań lub wizyty u innych specjalistów, jeśli jest taka potrzeba.
Po zakończonej diagnozie i analizie wyników, rodzic może omówić rezultaty badań ze specjalistą. Na pisemny wniosek rodzica poradnia wydaje opinię – zazwyczaj w terminie do 30 dni od złożenia wniosku. W szczególnie uzasadnionych przypadkach termin ten może wydłużyć się do 60 dni. Opinię odbiera się najczęściej osobiście w sekretariacie poradni; wydawana jest w przynajmniej dwóch egzemplarzach, podpisanych przez specjalistów i dyrektora placówki.
Co zawiera opinia? Opinia z poradni zawiera diagnozę funkcjonowania dziecka, opis indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz zalecenia dla nauczycieli i rodziców, nie ma charakteru administracyjnego – więc nie przysługuje odwołanie od treści opinii, umożliwia dziecku korzystanie z pomocy psychologiczno-pedagogicznej w przedszkolu/szkole, dostosowanie wymagań edukacyjnych, uzyskanie wsparcia specjalistycznego.
Rodzic sam decyduje, czy i komu przekazać opinię. Przedszkole potrzebuje jej, by zorganizować dziecku pomoc psychologiczno-pedagogiczną. Nauczyciele mają obowiązek respektować zalecenia zawarte w opinii, nawet jeśli w placówce nie pracuje wykwalifikowany specjalista - w taki wypadku dyrektor placówki zobowiązany jest do zorganizowana specjalisty z zewnątrz do realizacji zaleceń z opinii.
Reakcje rodziców na diagnozę – co mówi psychologia?
Otrzymanie opinii z poradni psychologiczno-pedagogicznej wywołuje lawinę emocji. Badania pokazują, że rodzice przechodzą przez szereg reakcji – od szoku, poprzez zaprzeczenie, złość, żal, aż po akceptację.
Z pewnością są to emocje: smutek, złość, poczucie winy, wstyd, niepokój o przyszłość dziecka. Rodzice często dzielą się z nami swoimi myślami - najcześciej jest to strach przed stygmatyzacją, obawa o reakcje bliskich, niepewność co do wyboru najlepszej ścieżki wsparcia.
Niestety często towarzysza temu niepożądane działania. Mogą pojawić się próby ukrywania problemu, wycofania się, ale też brak aktywnego poszukiwania pomocy i wsparcia.
Kluczowe jest, by pozwolić sobie na wszystkie emocje i nie oceniać ich negatywnie. Warto otwarcie, szczerze rozmawiać również z drugim rodzicem/opiekunem, rodziną, szczególnie jeżeli rodzice lub teściowie zaangażowani są w proces wychowania dziecka. Z pewnością nie powinno zamykać się w izolacji a dla dobra dziecka trzeba poszukać wsparcia profesjonalisty lub grupy wsparcia.
Jak rozmawiać z rodziną i bliskimi? Praktyczne wskazówki.
Niewiedza, stereotypy oraz chęć „chronienia” rodziny mogą prowadzić do milczenia lub wręcz odrzucania diagnozy. Z takim podejściem spotykamy się niestety dosyć często w naszej praktyce.
Tymczasem wsparcie najbliższych jest niezwykle ważne.
Jak pomóc sobie poprzez uzyskanie wsparcia od najbliższych? Przede wszystkim twórz rozmowę z wdzięcznością i jasno określ sytuację:
Podkreśl rolę bliskich: „Bardzo doceniam, jak troszczycie się o nasze dziecko.”
Wyjaśnij diagnozę prostym językiem: zamiast medycznych terminów, opisuj konkretne zachowania obserwowane w domu/przedszkolu: „To nie kwestia niegrzeczności, tylko trudność z przetwarzaniem bodźców.”
Wskaż, co się zmienia – i czego potrzebujecie: np. „Potrzebujemy, byście wspierali nasze decyzje terapeutyczne.”
Zaproś do zadawania pytań: „Chcę usłyszeć, co myślicie i jakie macie obawy.”
Warto zostanowić się nad konkretnymi strategiami, które ułatwiają taką rozmowę:
Odpowiadaj spokojnie na wątpliwości i stereotypy – czasem to lęk o dziecko lub rodziców prowadzi do przysłowiowego "okopywania" się na pozycjach obronnych, skąd niemożliwe jest dostrzeżenie faktycznerog problemu i rozwiązań
Nie bój się powtarzać najważniejszych kwestii: systematyczność i cierpliwość oswajają nową sytuację, najgorsze co możesz zrobić, to starć się to przeczekać, może z tego wyrośnie, prawda?
Rozmawiaj nie tylko o problemach, ale i o mocnych stronach swojego dziecka. to dla jego dobra wychowawcy i pedagodzy bedą realizować zalecenia z opinii, mając jego dobro na względzie
A czego powinnismy unikać:
Przede wszystkim powinnismy unikać utrzymywania problemu „w tajemnicy” i przekazywania bliskim poczucia winy lub wstydu. Nie ma nic wstydliwego w szukaniu pomocy. Co najwyżej wstydzić powinno się odkładania problemów dziecka na boczny tor lub odpychania ich
Utożsamiania dziecka wyłącznie z trudnościami („on jest autystą”) – zamiast tego: „ma cechy spektrum autyzmu, to tylko jedna z jego cech.” Każde dziecko, człowiek jest o wiele więcej niż tylko zachowaniem lub cechami jakie przejawia.
Jak rozmawiać z dzieckiem?
Przedszkolaki, nawet jeśli nie rozumieją zawiłości diagnozy, doskonale wyczuwają emocje rodziców i atmosferę wokół siebie. Otwarta rozmowa dostosowana do poziomu dziecka chroni je przed budowaniem fałszywego obrazu i wstydu, szczególnie wśród grupy rówieśniczej. Dotyczy to też rodziców dzieci, które nie potrzebują wczesnej diagnozy - uwrażliwienie na potrzeby drugiego człowieka to wspaniała cecha, którą powinno się w dzieciach rozwijać:
Opowiadaj o różnorodności dzieci w przedszkolu: „Każdy z nas czegoś się uczy w swoim tempie.”
Kiedy dziecko pyta, dlaczego chodzi na zajęcia z logopedą czy terapeutą, powiedz: „Te zajęcia pomagają Ci, by łatwiej się bawić i rozmawiać z innymi.”
Zachęcaj do stawiania pytań – dziecko ma prawo do szczerych, spokojnych odpowiedzi.
Buduj poczucie wartości, pokazując mocne strony i sukcesy dziecka. Nie wskazuj na dziecko, jako źródło problemu i że to przez nie trzeba udawać się do poradni lub specjalisty
Strategie radzenia sobie emocjonalnie
Rodzice są podstawowym wsparciem dla dzieci – ale sami także potrzebują pomocy. Nikt z rodziców nie staje się z dnia na dzień specjalistą od wychowania i radzenia sobie z problemami wychowawczymi. Niestety wokół nas jest mnóstwo fałszywych wzorców zachowań, sporo oczekiwań i presji, często niepotrzebnej, aby z zadania rodzica wywiązywać się modelowo, lub tak, jak oczekuje tego od nas otoczenie.
Oto sprawdzone strategie radzenia sobie z trudnymi emocjami:
Daj sobie czas na zaakceptowanie diagnozy – nie spiesz się, pozwól na żal, złość czy lęk.
Nie bój się prosić o wsparcie – to nie oznaka słabości. Pomoc psychologa, pedagoga czy grup wsparcia pozwala lepiej przepracować trudne emocje.
Szukaj kontaktu z innymi rodzicami w podobnej sytuacji – wymiana doświadczeń przynosi ulgę i daje praktyczne wskazówki.
Dbaj o własne potrzeby – czas dla siebie, pasje, odpoczynek są niezbędne, by nie zatracić się w problemach dziecka.
Twórz sieć wsparcia – pomoc partnera, dziadków, przyjaciół.
Na koniec - gdzie szukać pomocy?
Twój trud, troska i poszukiwanie pomocy to wyraz miłości i odpowiedzialności, nie powód do wstydu. Najbliżsi mogą stać się Waszym sojusznikiem w codziennych wyzwaniach – warto dać im szansę na zrozumienie sytuacji.
Pamiętaj: masz prawo do szukania wsparcia, zadawania pytań i odmowy działań, które nie wydają Ci się dobre dla dziecka. Najważniejsze to otwartość, szczerość i dbanie nie tylko o dziecko, ale i o własne zasoby – emocjonalne, czasowe, zdrowotne. W tych instytucjach/organizacjach znajdziesz odpowiedzi na Twoje pytania:
Poradnie psychologiczno-pedagogiczne (publiczne i niepubliczne)
Specjaliści: psychologowie dziecięcy, pedagodzy specjalni, terapeuci integracji sensorycznej, logopedzi
Organizacje pozarządowe i fundacje (np. Fundacja JiM, Synapsis, Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom z Uszkodzeniem Mózgu)
Grupy wsparcia rodziców (online, lokalne grupy spotkań, fora)
Przedszkole/żłobek – współpraca z wychowawcą, psychologiem placówki
Samorządowe centra pomocy rodzinie – w sprawie orzeczeń i świadczeń
Najważniejsze – nie stygmatyzuj siebie ani dziecka!
W treści wykorzystano wnioski z badań i porad ekspertów.
Źródła - Literatura i inspiracje psychologów oraz pedagogów:
Komentarze